Vücut ısısı nasıl düzenlenir?

Tıpkı evdeki termostat gibi çalışan bir termostat benzeri sistem vardır beynimizde.

Normalde bu termostat 37 dereceye ayarlıdır. Vücut ısısı 37 derecenin altına indiğinde vücut ısıyı yükseltmeye çalışacaktır (ısıtıcı açılacaktır). Doğru ısıya ulaşana kadar tüylerimiz diken diken olur, titremeye başlarız ve enerji tüketimimiz yükselir. Vücut çok ısınırsa veya örneğin sıcak havalarda veya spor yaparken tam tersi meydana gelir ve terlemeye başlarız ve mümkün oldukça fazla ısıdan kurtulmak için damarlarımız genişler.

19’uncu yüzyılda 25.000 sağlıklı kişinin katıldığı ve uzun vadede ısılarının ölçüldüğü bir araştırma yapılmıştır. Bu sayede ısımızın gün içinde değişkenlik gösterdiğini, akşamları gündüzlerden daha sıcak olduğumuzu ve ortalama ısımızın kişiden kişiye göre ve ayın günlerine göre farklılık gösterdiğini biliyoruz.

Normal ısı 37 ve 38 derece arasındadır.

Subfebril ısıya 38 ila 38,5 derece arasında ulaşırız.

Yüksek ateş ise 38,5 derecenin (makattan ölçüm) üstünde oluşur.
Periyodik ateş = 6 ayda 3 epizottan fazla.
Hastanın iyileşmesinin arasında en az 7 gün olur.

Ateş vücudun enfeksiyon ve/veya doku hasarına verdiği normal tepkidir. Bağışıklık sistemi bakteri veya virüs (veya zarar görmüş hücre) tespit ederse, bağışıklık hücreleri iltihap proteini (sitokin) üretir. Bu sitokinler, prostaglandin üretimini sağlar. Prostaglandin kafamızdaki termostatın daha yüksek ısıya geçmesini sağlar. Vücut bu ısıya gelmeye çalışır (ısıtıcı açılır). Bu sebeple ateşlendiğimizde genellikle üşürüz ve titreme gelir. İyileştiğimizde termostat yine düşer ve vücut terleyerek soğumaya çalışır. (Isıtıcı yine kapanır).

Vücut enfeksiyon halinde ısımızın yükselmesini sağlar.

Ateş virüslerin ve bazı bakteri türlerinin büyümesini engeller. Ayrıca bağışıklık hücrelerini teşvik eder. Daha hızlı bir kalp atışı ve solunum daha fazla oksijen, besin maddelerinin ve bağışıklık hücrelerinin pompalanmasını sağlar. Bu sayede enfeksiyonla daha iyi baş edebiliriz. O yüzden her zaman ateşi (örneğin paracetamol veya diclofenac ile) tedavi etmemize gerek yoktur. Ateşin sebebini öğrenmek ve gerekirse ateşin sebebini tedavi etmek önemlidir.

Uzun vadede ateşin olumsuz etkileri olabilir. Ateş sinir sistemimizi etkileyerek, bilinç azalmasına, sayıklama veya çocuklarda ateşli nöbetlere yol açabilir. Bunun yanı sıra ateş, vücudun enerjisini sömürür.

Yeni doğan bebekler veya bağışıklık problemleri olan çocuklar gibi bazı çocuklar enfeksiyonlara karşı daha savunmasızdır. Bu çocuklar ateşlenirse aile hekimine veya hastaneye daha erken zamanda başvurulur.