ADA2 eksikliği
Giriş
ADA2 eksikliği doktorlar tarafından henüz kısa süredir bilinen bir hastalıktır. 2014 yılında kişilerde bu hastalık ilk olarak tanımlanmıştır. Tıp literatüründe onlarca hasta tanımlanmıştır. Aşağıda şu ana kadar bildiklerimiz sıralanmıştır.
ADA2 eksikliğinde şikâyetler nasıl meydana gelir?
Kanda dolaşan ADA2 enziminin damar duvarını stabilize etmekte büyük rol oynadığı düşünülmektedir. Bu sebeple bu enzimi bulunmayan kişilerin damarlarında ciddi problemler oluşabilir. Araştırmacıların tespitine göre bağışıklık sisteminde ADA2 enzimi monositlerin (bir tür akyuvar) makrofaja (iltihap oluşturabilen başka tür akyuvar) dönüştüğü süreçte rol oynamaktadır. ADA2 eksikliği daha fazla iltihaplanmaya yatkın makrofajlara (iltihaplara sebebiyet veren koruyucu hücreler) yol açabilir ve bu IL-1 ve IL-6 gibi sitokinleri ve TNF-alfa salgılar (bu maddeler yine daha fazla iltihaplara yol açar). Bu durum iltihaplanma belirtileri meydana getirir ve sonuç olarak organ hasarına yol açabilir.
Bu hastalığın irsiyeti hakkında ne biliyoruz?
ADA2 eksikliği resesif genetik hastalıktır. Yani hastalarda ilgili genin her iki kopyası da tam çalışmamaktadır. (Çalışmayan 1 geni olan kişiyi hastalığın taşıyıcısı olarak adlandırırız.) ADA2 eksikliğinde CECR1 genindeki mutasyonlar Adenosin Deaminaz 2 (ADA2) enziminin iyi üretilmemesine yol açar. Bazı hastalar eksikliğe homozigottur. Yani genlerinin her 2 kopyasında aynı mutasyon bulunur. Başkaları birleşik heterozigottur ve iki farklı mutasyon barındırırlar. Bazı durumlarda genetik araştırma sadece bir mutasyonu tanımlar, ancak bu hastaların kanında neredeyse hiç ADA2 bulunmaz. Taşıyıcılarda enzim aktivitesi bulunur ancak diğer kişilere göre daha az olur.
ADA2 eksikliğinin belirtileri nedir?
Dünyada henüz çok fazla hasta bilinmiyor (toplamda yaklaşık olarak 140 kişi). Bu sebeple bu hastalığın belirtileri hakkında öğrenecek çok şey var. ADA2 eksikliği bulunan hastalarda bazen aynı ailelerde bile belirtilerin türünün ve ağırlığının değişkenlik gösterdiğini biliyoruz. Çoğu hastanın livedo reticularis veya livedo racemosa olarak adlandırılan lekeli, noktalı deri tahrişi oluyor ve bazılarında kırmızı, pütür pütür, ağrılı deri kızarıklığı oluyor. Birçok kişide ateş, kansızlık, eklem ağrısı ve yorgunluk gibi sistemik iltihaplanma şikâyetleri oluyor. Bazılarında çocuk yaşlarda başlayabilen tekrar eden felçler (beyin enfarktüsü) veya serebral kanamalar (beyin kanamaları) meydana geliyor. Bazılarında bağışıklık eksiklikleri veya ciddi kansızlık oluyor. Hipertansiyon (yüksek tansiyon), büyümüş karaciğer ve dalak, mide-bağırsak problemleri (mide şikâyetleri), büyümüş lenf bezleri ve böbrek hastalıkları diğer belirtilerdir.
ADA2 eksikliği nasıl tedavi edilir?
Birçok hasta Enbrel ve Humira gibi TNF-alfa bastırıcıların belirtilerinin çoğunu kontrol altına aldığını görmüştür. Doktorlar kandaki iltihaplanmanın azaldığını da tespit etmiştir. Bu kapsamda ateş, deri iltihabı ve damar iltihabı gibi iltihap şikâyetler söz konusudur. Bildiğimiz kadarıyla TNF-alfa bastırıcılar ile tedavi gören hastalar felç geçirmemektedir. Ancak bu ilaçların uzun vadedeki olumlu etkisi hakkında sonuç çıkarmak için yeterince bilgiye sahip değiliz. Birkaç hasta hematopoyetik kök hücre nakli (daha önce ‘ilik nakli’ olarak adlandırılıyordu) ile başarılı bir şekilde tedavi edilmiştir. Şu anda bu alternatif çoğunlukla ilaçlarla semptomları kontrol altına alınamayan hastalarda tercih edilmektedir. ADA2 eksikliği için enzim yerine kullanabilen tedavi yoktur. Daha fazla ve iyi tedavi alternatiflerine ve sonuç olarak bir çareye ihtiyacımız vardır.
Hastalığın prognozu nedir?
Henüz çok fazla bilindik hasta olmadığından uzun vadeli beklentilerin ne olduğunu tam bilmiyoruz. Çoğu hastanın TNF alfa önleyici tedaviye iyi yanıt verdiğini biliyoruz. En azından iltihap belirtileri için. Yukarıda da izah edildiği üzere şu ana kadar bu ilaçları kullanan hastalar felç geçirmemiştir. Kan üretimi de bozuksa bu şikâyet tedaviye iyi yanıt vermemektedir. Şikâyetler ilaçlarla iyi bir şekilde kontrol altına alınamazsa ve ciddi ise kök hücre nakli değerlendirmeye alınır.