DIRA

Reseptör Antagonisti eksikliği

DIRA Reseptör Antagonisti eksikliğinin kısaltmasıdır. DIRA nadir rastlanan (otosomal resesif) genetik hastalıktır. Bu hastalığı bulunan çocukların cildinde ve iskeletinde ciddi iltihaplanmalar olur. Akciğer gibi diğer organlar da etkilenebilir. Tedavi yapılmazsa hastalık sakatlığa ve ölüme bile yol açabilir.

Sebepler
DIRA hastası olan çocuklar (dira autoinflammatory syndromes) bu hastalıkla doğar, çünkü bu genetik rahatsızlıktır. Sorumlu gen IL1RN olarak adlandırılır. Bu gen, iltihaplanmanın doğal yollarla ortadan kaldırılmasında önemli rol alan IL-1 reseptör antagonist (IL-1Ra) proteinini üretir. IL-1Ra, insan vücudunda güçlü bir iltihap sinyali olan diğer interlökin-1 (IL-1) proteini etkisizleştirir. IL1RN geninde mutasyon olduğunda etkili IL-1Ra üretemez. Sonuç olarak IL-1 artık kontrol altında tutulamaz ve hastada iltihap gelişir.

İrsiyet
Hastalık otosomal resesif yoldan aktarılır. Bu da her iki velide hatalı genin bulunduğu anlamına gelir. Her ikisi taşıyıcı olduğundan ve hasta olmadığından çocuklarının bu hastalığa kapılması ihtimali %25’dir. Şu ana kadar sadece her iki velinin de aynı nüfus grubuna dahil olduğu vakalar bilinmektedir.

Belirtiler
En önemli belirtiler cilt ve kemik iltihabıdır. Cilt iltihabı halinde ciltte kızarıklık, sivilce ve soyulma oluşur. Cilt sorunları vücudun her bölgesini etkileyebilir. Cilt problemleri kendiliğinden oluşabilir ancak yerel yaralanma sebebiyle kötüleşebilir. Damar yolları örneğin, tıpkı bez veya yara bandının altındaki mekanik sürtünme yerleri gibi, yerel iltihaplara yol açabilir.

Kemik iltihabı ise ağrılı kemik şişliği ile tanımlanır. Bu kapsamda üzerindeki cilt kızarır ve ısınır. Ekstremiteler, kaburgalar, vertebralar ve kafatası gibi bütün kemiklerde baş gösterebilir. Genellikle bölgesel kemik zarı da iltihaplanır. Kemik zarı ağrıya hassastır. Bu sebeple hasta çocuklar sıklıkla huysuzdur ve şikayet ederler. Ağrı ve iltihap sebebiyle DIRA hastaları az içer ve az büyürler. Etkilenen vertebralar çöküp, omuriliğine zarar verebilir. DIRA hastalarının tırnakları da iltihaplanıp, gevşeyip, düşebilir.

Teşhis

Öncelikle belirtileri temel alarak klinik şüphe oluşmalıdır. Ondan sonra genetik araştırma bu şüpheyi onaylayabilir. DIRA sadece genetik analizle kanıtlanabilir. DIRA teşhisi, hastanın her bir veliden bir tane olmak üzere iki mutasyona uğramış ILRN’si varsa, konulur. Genetik analiz her hastanede yapılamayabilir.

Tedavi

DIRA iltihap karşıtı ilaçlarla tam kontrol altına alınamamaktadır. Yüksek dozda kortikosteroitler hastalık belirtilerini azaltabilir ancak çok fazla yan etkisine yol açabilir. Anakinra ilacının etkisi görülene kadar kemik ağrılarını kontrol altına almak için ağrı kesiciler şarttır. Anakinra (marka ismi: Kineret®) bakterilerin içinde yapay olarak üretilen bir tür IL-1RA’dır. Anakinra DIRA hastalarında eksik olan proteindir. Anakinra ile günlük enjeksiyonlar şu ana kadar DIRA’nın tek etkili tedavisi olmuştur. Bu şekilde IL-1Ra eksikliği doğal yoldan takviye edilir ve hastalık kontrol altına alınır. Bu sayede hastalık belirtilerinin tekrar baş göstermesi önlenir. Hasta bu ilacı ömür boyu kullanmalıdır. Günlük alımda belirtiler geçer. Hekimle görüşmeden dozaj değiştirilemez. Alım durdurulduğunda hastalık ağır bir şekilde tekrar baş gösterir. Hayati tehlikesi olan bir hastalık olduğundan bunun önlenmesi gerekir. Anakinra çok pahalıdır. Bu sebeple tüm ülkelerde bulunmaz.

Anakinra’nın yan etkileri vardır. En sıkıntılı yan etkisi enjeksiyon alanında oluşur ve böcek ısırığı ile kıyaslanabilir. Özellikle tedavinin ilk birkaç haftasında bu çok ağrıya yol açabilir. Anakinra ile tedavi edilen diğer hastalıklarda enfeksiyon artışı görülmüştür.

Bu durumun DIRA’da da olacağı bilinmemektedir (ve olasılıklı değildir). Başka hastalıklar için anakinra kullanan çocukların çok kilo aldığı olmuştur. DIRA’da durumun aynı olup olmadığı da bilinmemektedir. Tek fark diğer hastalıklarda anakinra ile fazla IL-1Ra verilmesidir ve DIRA’da sadece IL-1Ra eksikliğinin giderilmesidir. Anakinra bu yüzyılın başından beri çocuklara verilmektedir. Çok uzun vadede yan etkilerinin bulunup bulunmadığını kimse bilmemektedir. Anakinra ilacının hamile kadınlara ve doğmamış çocuklarına zararlı olup olmadığı da bilinmemektedir.

Uzun vadede prognoz
Çocuk ve ailesi teşhis konulmadan önce büyük problemlerle karşı karşıya kalır. Tedavi başlandıktan sonra çocukların neredeyse normal hayatları olur. Topluma dâhil olabilirler ve örneğin spor ve oyunlarda kısıtlanmazlar. İlacın hayat boyu kullanılması çok önemlidir, çünkü aksi takdirde hastalık ağır bir şekilde tekrar baş gösterir.

Bazı çocuklarda normal aktivitelerini ciddi derecede engelleyen kemik hasarı kalır. Günlük enjeksiyonlar, sadece ağrı sebebiyle değil, aynı zamanda anakinra ilacının kısıtlı ömrü sebebiyle seyahat etmenin de bazı durumlarda zor olması bunu daha da zorlaştırıyor.

Çocuğun tabi normal şekilde aşıları yapılabilir. Çoğu aşılarda sorun olmaz. Yaşayan virüslerle (kızamık, kızamıkçık, kabakulak, suçiçeği) aşı yapılması sadece tedavi eden uzmanın açık talimatı ve onayı varsa yapılmalıdır. Bunu her daim görüşün.